Yel Değirmenlerinin Öyküsü

[Admin]

Değirmenlerin saçı sakalı ağardı Cevabı, esen yelde Bir zamanlar Bodrum'un simgesi olan değirmenler hızla azalıyor. Çalışan değirmen de, değirmenci de bulmak çok güç artık. Satın alınıp, ev gibi döşenenlerin hayatı kurtuluyor. Ama en iyi çözüm, değirmenlerin turizme kazandırılması... Buhar gücünden çok önceleri rüzgar da, su ve hayvan gücü gibi insanlığın hizmetindeydi. Gerçi suyun gücüyle kıyaslanamazdı ama, çarkları döndürecek akarsular yoksa, rüzgarla çalışan yeldeğirmenleri tek çareydi. 16. yy sonlarında yeldeğirmenleri kullanmayı akıl eden, Hollandalılar'dı. Sanıldığının aksine pek de sevinçle karşılanmadı yeldeğirmenleri... 1768'de bir grup işçi, Don Kişot gibi hayali değil, "İşsizlik" gibi somut bir nedenle, bir yeldeğirmeninin çalıştırdığı ağaç kesme makinesine saldırdılar.
Parçaladılar da...
Bir dönem "hak hukuk" konusu da oldu değirmen. Sorun, öğütülen unun ne kadarının değirmenciye kalacağıydı. Türkiye'ye gelince, bir yanda makinelerden yararlanılırken, öte yandan hala karasaban var. Hayvan gücünden bir türlü vazgeçemiyoruz! Rüzgar gücüne ise, nedense itibar edilmemiş. Pek çok yerde değirmen, resimlerinden tanınıyor. 2-3 türkü dışında halk müziğine de yeterince girmemiş zaten. Kimse oturup, Alphonse Dauded "Değirmenimden mektuplar" yazmamış. Avrupa'nın bazı ülkelerinde değirmenden vazgeçilmezken bazılarında izine bile rastlanmıyor. Örnek mi? Avusturya'da var ama Yunanistan'da, Bulgaristan'da yok... Türkiye'de de hemen hepsi Bodrum'da toplanmış.

Saç, Sakal Bembeyaz... Saçını, sakalını kelimenin tam anlamıyla değirmende ağırtan, değirmenci Yaşar Sarıkaya, çalışan değirmenin de, değirmencininde kalmamasından şikayetçi. Değirmen de, meslek de baba yadigarı. Peksimet Köyü'nün, belki de Bodrum'um çalışan son değirmeni burası. "Köyde 7, birde karşıda bir tane değirmen vardı. Hepsi satıldı" diyor. Bodrum Kalesi'nin marinanın karşısındaki, Gümbet'teki, Ortahisar'daki ve Yalıkavak Köyü'nde deniz kenarındaki değirmenleriyle Bodrum yine de şanslı. Yeldeğirmenlerinin izine bir daha ancak Datça'da rastlayabilirsiniz. Bir kaçına da Çeşme-Alaçatı'da... Değirmen hoş dolanır! Değirmeni çalıştırmak surf yapmaya da, yelken açmaya da benzemiyor. "Rüzgar gelirse yelkenleri sararım. Kendi çevresinde bir döner, ufalır. Rüzgar estikçe 60 dişli çark, on dişli feneri döndürmeye başlar. Kiriş ağacı feneri, don ağacı da kiriş ağacını tutar. Dış çevirim rüzgarın yönüne göre hareket eder. Üzerinde frenin de bulunduğu üst taş döner. Bir yandan buğdayı verir alttan un olarak alırız" diye anlatıyor Sarıkaya... Değirmende öğütülen unun diğerlerinden farklı olduğunu söylüyor. Kepekli olan bu un, mide rahatsızlıklarına, kabızlığa birebir... Değirmen, Hollanda'nın olduğu gibi Bodrum'un da simgesiymiş bir zamanlar. Ama giderek azalıyor. 1840'larda İngiltere ve Galler'de 10 bin, Hollanda'da 7 bin değirmen varmış. İngilizler endüstri devrimi rüzgarına kapılıp çoktan gözden çıkarmışlar, ama Hollandalılar vefasızlık edememiş. Ama o arada da diğer Orta Avrupa ülkelerinde de sayıları giderek azalıyor değirmenlerin. Şimdilerde değirmenler birer birer satın alınıyor, ev haline getiriliyor, Bodrum'da. Peksimet Köyü'nün değirmenleri Gümüşlük'e tepeden bakıyorlar. Bodrum'um içi yanarken, oraları püfür püfür. İster istemez akıllara kullanılmayan değirmenlerin neden turizme açılmadığı geliyor. Rüzgarın müziğini, değirmen kanatlarının insanı eskilere götüren gıcırtılarını dinlemek önünde serinlemek az şey değil. "Bu değirmende un öğütüldüğü kadar, fotoğraf ve film çekildi" diyor, Yaşar Sarıkaya. Hatta bir keresinde Japonlar bile gelip film çevirmişler. Bodrum'da yeldeğirmenleri var. Ama biri dışında hepsi kalıntı. Ve yaşlı değirmenci bir gün yelken bezlerini temelli sökecek, son kez öğüttüğü unu eleyip, eşeğe yükleyecek. Bodrum değirmenlerinin kanatları bir daha hiç dönmemecesine duracak o günden sonra


ALINTI